Ivanka Mežan
Življenjepis
Gledališka, filmska in televizijska igralka Ivanka Mežan se je rodila v Mariboru, 18. junija 1926. Na oder je prvič stopila v Slovenskem narodnem gledališču na osvobojenem ozemlju v Črnomlju leta 1944 in se nato vpisala na Akademijo za igralsko umetnost v Ljubljani. Redna članica ljubljanske Drame je bila od leta 1945 do leta 1979, po upokojitvi pa je redno nastopala tudi v drugih slovenskih gledališčih.
Najprej se je uveljavila z vlogami mladostnic v slovenskih in tujih klasičnih in sodobnih dramah, nato pa prevzemala čedalje bolj zahtevne, zrele ženske like, pogosto duhovito stilizirane in izdelane s tenkočutno odrsko omiko. Na filmu je debitirala leta 1973 v filmu Cvetje v jeseni in ustvarila 17 večinoma stranskih in epizodnih vlog v slovenskih celovečernih filmih ter več kot 45 vlog v televizijskih filmih, dramah in serijah. Številne vloge je ustvarila tudi v radijskih igrah. Pomembnejše mesto v njenem filmskem opusu poleg vloge potovke Maruše v Cvetju v jeseni zavzemajo naslednje vloge: vloga Roze v Let mrtve ptice (1973), Ane v drami Pustota (1982), vloga Shirley v Ljubljana je ljubljena (2005) in vloga Ivanke v Deklica in drevo (2012). Leta 1995 pa je za svoje delo prejela tudi Borštnikov prstan.
Vloge v gledališču
2010 - 2019
- 2016 Veverica; SAPRAMIŠKA, r. Nace Simončič, Brane Vižintin, Lutkovno gledališče Ljubljana
- 2012 ; DRAGA DUŠA, r. Barbara Kapelj Osredkar, Cankarjev dom, Zunajinstitucionalni projekti
- 2012 Anfisa; Anton Pavlovič Čehov TRI SESTRE, r. Oliver Frljić, Prešernovo gledališče Kranj
2000 - 2009
- 2008 Juliane Tesman; Henrik Ibsen HEDDA GABLER, r. Eduard Miler, Prešernovo gledališče Kranj
- 2003 Martha Brewster; Joseph Kesselring ARZENIK IN STARE ČIPKE, r. Boris Cavazza, Gledališče Koper
- 2002 Meta; Harold Pinter ZABAVA ZA ROJSTNI DAN, r. Vito Taufer, Prešernovo gledališče Kranj
1990 - 1999
- 1997 Marina; Anton Pavlovič Čehov STRIČEK VANJA , r. Mile Korun, Prešernovo gledališče Kranj
- 1997 Gospodična Prism; Oscar Wilde VAŽNO JE IMENOVATI SE ERNEST, r. Dušan Mlakar, Prešernovo gledališče Kranj
- 1993 Teta Lena Cucchi; Luigi Pirandello KOT ME TI HOČEŠ, r. Janez Pipan, Slovensko ljudsko gledališče Celje
1980 - 1989
- 1986 Varvara Petrovna Stavrogina; Dušan Jovanović BLODNJE, r. Dušan Jovanović, Slovensko mladinsko gledališče
- 1981 Ciganka; Rudi Šeligo SVATBA, r. Dušan Jovanović, Prešernovo gledališče Kranj
1970 - 1979
- 1978 Saša; Maksim Gorki LETOVIŠČARJI, r. Zvone Šedlbauer, SNG Drama Ljubljana
- 1977 Konstanca; Nepomuk Nestroy Johann TALISMAN, r. Peter Lotschak, SNG Drama Ljubljana
- 1977 Sgriccia; Luigi Pirandello VELIKANI Z GORE, r. Žarko Petan, SNG Drama Ljubljana
- 1975 Zbor žena; Aristofan LIZISTRATA, r. Miran Herzog, SNG Drama Ljubljana
- 1975 Avdotja; Maksim Gorki OTROCI SONCA, r. Stevo Žigon, SNG Drama Ljubljana
- 1975 Flaminija; Pierre Marivaux DVOJNA PREIZKUŠNJA LJUBEZNI, r. Peter Lotschak, SNG Drama Ljubljana
- 1974 Klavdija; Sergej Aleksandrovič Najdenov VANJUŠINOVI OTROCI, r. Andrej Aleksandrovič Gončarov, SNG Drama Ljubljana
- 1973 Markiza; Witold Gombrowicz OPERETA, r. Jan Bratkowski, SNG Drama Ljubljana
- 1973 Marica Del Reino; Ramon Maria del Valle Inclan BOŽJE BESEDE, r. Robert Blin, SNG Drama Ljubljana
- 1973 Gospa Treadwell; Peter Barnes VLADAJOČI RAZRED, r. Uwe C. Bennholdt Thomsen, SNG Drama Ljubljana
- 1972 Babica; Georg Büchner VOJČEK, r. Peter Lotschak, SNG Drama Ljubljana
- 1972 Zofija; Yorgos Sevastikoglou SMRT KRALJEVEGA JAVNEGA TOŽILCA, r. Slavko Jan, SNG Drama Ljubljana
- 1971 Donna Sirena; Jacinto Benavente ROKA ROKO UMIJE, OBE OBRAZ ..., r. Žarko Petan, SNG Drama Ljubljana
- 1971 Olga; Anton Pavlovič Čehov TRI SESTRE, r. Jože Babič, SNG Drama Ljubljana
- 1971 Patricia; Jean Anouilh ORKESTER, r. Janez Vrhunc, SNG Drama Ljubljana
- 1970 Vešča; William Shakespeare MACBETH, r. Žarko Petan, SNG Drama Ljubljana
- 1970 Gospa Tancred; Sean O´Casey JUNONA IN PAV, r. Žarko Petan, SNG Drama Ljubljana
- 1970 Gospa Tereza; Slavko Grum DOGODEK V MESTU GOGI, r. Mile Korun, SNG Drama Ljubljana
1960 - 1969
- 1969 Eva; Lojze Rozman RAZMERJA, SNG Drama Ljubljana
- 1969 Igralka, Bralka, Kuharica; Branko Miklavc POMARANČNIKOV JUBILEJ, r. Branko Miklavc, Janez Povše, SNG Drama Ljubljana
- 1968 Kasandra, Sužnja iz Troje, Erinija; Ajshil ORESTEIA, r. Mile Korun, SNG Drama Ljubljana
- 1967 Minka; Ivan Cankar HLAPCI, r. Slavko Jan, SNG Drama Ljubljana
- 1967 Glas; Branko Miklavc ZVEZDNIK DANES IN NIKDAR VEČ, r. Branko Miklavc, SNG Drama Ljubljana
- 1967 Dominika; Miha Remec DELAVNICA OBLAKOV, r. Mile Korun, SNG Drama Ljubljana
- 1966 Gospa Ponza; Luigi Pirandello KAJ JE RESNICA, r. Andrej Hieng, SNG Drama Ljubljana
- 1966 Simonne Evrard; Peter Weiss ZASLEDOVANJE IN USMRTITEV JEANA PAULA MARATA, r. Mile Korun, SNG Drama Ljubljana
- 1965 Eleonora; Sławomir Mrożek TANGO, r. Miran Herzog, SNG Drama Ljubljana
- 1965 Županja; Ivan Cankar POHUJŠANJE V DOLINI ŠENTFLORJANSKI, r. Mile Korun, SNG Drama Ljubljana
- 1965 Elsie; Arthur Miller PO PADCU, r. Slavko Jan, SNG Drama Ljubljana
- 1964 Prva žena; Aristofanes ŽENSKE V LJUDSKI SKUPŠČINI, r. Viktor Molka, SNG Drama Ljubljana
- 1964 Beatie Bryant, Jennyna sestra; Arnold Wesker KORENINE, r. Miran Herzog, SNG Drama Ljubljana
- 1964 Emerita; Georges Schehadé ZGODBA O VASKU, r. Andrej Hieng, SNG Drama Ljubljana
- 1962 Frančiška; William Shakespeare MILO ZA DRAGO, r. Viktor Molka, SNG Drama Ljubljana
- 1962 Justina; Félicien Marceau JAJCE, r. Bojan Stupica, SNG Drama Ljubljana
- 1961 Lužarica; Ivan Cankar KRALJ NA BETAJNOVI, r. Slavko Jan, SNG Drama Ljubljana
- 1961 Hama; Igor Torkar SVETLOBA SENCE, r. Stane Sever, SNG Drama Ljubljana
- 1961 Heavenly Finleyeva; Tennessee Williams MILA PTICA MLADOSTI, r. Viktor Molka, SNG Drama Ljubljana
- 1961 Bezniška Jenny; Bertolt Brecht, Kurt Weill OPERA ZA TRI GROŠE, r. France Jamnik, SNG Drama Ljubljana
- 1960 Šarlota Ivanovna; Anton Pavlovič Čehov ČEŠNJEV VRT, r. Viktor Molka, SNG Drama Ljubljana
1950 - 1959
- 1959 Gospodična Supo; Jean Anouilh ORNIFLE ali SAPICA, r. France Jamnik, SNG Drama Ljubljana
- 1959 Maria; Federico García Lorca YERMA, r. Viktor Molka, SNG Drama Ljubljana
- 1959 Špelca; Marin Držić BOTER ANDRAŽ, r. France Jamnik, SNG Drama Ljubljana
- 1959 Meta; Otto Leck Fischer PROSTI DAN, r. Viktor Molka, SNG Drama Ljubljana
- 1958 Kneginja Varvara; Lev Nikolajevič Tolstoj, Nikolaj D. Volkov ANA KARENINA, SNG Drama Ljubljana
- 1958 Ana; Bertolt Brecht ŠVEJK V DRUGI SVETOVNI VOJNI, r. France Jamnik, SNG Drama Ljubljana
- 1957 Margot; Frances Goodrich, Albert Hackett DNEVNIK ANE FRANK, r. France Jamnik, SNG Drama Ljubljana
- 1957 Mlada žena, Starka; Bertolt Brecht KAVKAŠKI KROG S KREDO, r. France Jamnik, SNG Drama Ljubljana
- 1956 Pikica; Janko Moder, Igor Ajdič JANKO IN METKA, r. France Jamnik, SNG Drama Ljubljana
- 1956 Ciganka; Jean-Baptiste Poquelin Molière IZSILJENA ŽENITEV, r. France Jamnik, SNG Drama Ljubljana
- 1956 Dolči Solznodolska; William Shakespeare HISTORIJA O HENRIKU IV., II. del, r. Bratko Kreft, SNG Drama Ljubljana
- 1956 Ekspeditorica; Ivan Cankar POHUJŠANJE V DOLINI ŠENTFLORJANSKI, r. Viktor Molka, SNG Drama Ljubljana
- 1956 Prva dama; Jean Giraudoux NORICA IZ CHAILLOTA, r. Bratko Kreft, Mirko Mahnič, SNG Drama Ljubljana
- 1956 Ona; Dominik Smole POTOVANJE V KOROMANDIJO, r. France Jamnik, SNG Drama Ljubljana
- 1956 Naivno dekle; Jože Javoršek POVEČEVALNO STEKLO, r. Andrej Hieng, SNG Drama Ljubljana
- 1955 Miss Moris; George Axelrod SEDEM LET SKOMIN, r. Igor Pretnar, SNG Drama Ljubljana
- 1955 Nevesta; Federico García Lorca SVATBA KRVI, r. Viktor Molka, SNG Drama Ljubljana
- 1955 Helen Burtonova; Lilian Hellman DEKLIŠKA URA, r. Balbina Baranovič, SNG Drama Ljubljana
- 1954 Sestra Marta; Edmond Rostand CYRANO DE BERGERAC, r. Slavko Jan, SNG Drama Ljubljana
- 1954 Julija; William Shakespeare ROMEO IN JULIJA, r. Slavko Jan, SNG Drama Ljubljana
- 1954 Molly Malloy; Ben Hecht, Charles Mac Arthur PRVA STRAN, SNG Drama Ljubljana
- 1954 Bolničarka Braddock; Aldous Huxley GIOCONDIN NASMEH, r. Slavko Jan, SNG Drama Ljubljana
- 1952 Izabela; Jean Anouilh POVABILO V GRAD, r. France Jamnik, SNG Drama Ljubljana
- 1952 Zlata reka; S. I. Hsiung GOSPA BISERNA REKA, r. Bratko Kreft, SNG Drama Ljubljana
- 1951 Jacinta; Lope De Vega FUENTEOVEJUNA, r. Bojan Stupica, SNG Drama Ljubljana
- 1951 Ana; Ferdo Kozak PROFESOR KLEPEC, r. Vladimir Skrbinšek, SNG Drama Ljubljana
- 1951 Colomba; Ben Jonson VOLPONE, r. Slavko Jan, SNG Drama Ljubljana
- 1950 Sedmi gost; Ivan Cankar POHUJŠANJE V DOLINI ŠENTFLORJANSKI, r. Slavko Jan, SNG Drama Ljubljana
- 1950 Martirija; Federico García Lorca DOM BERNARDE ALBE, r. Viktor Molka, SNG Drama Ljubljana
- 1950 Klarica; Johann Wolfgang Goethe EGMONT, r. Branko Gavella, SNG Drama Ljubljana
1940 - 1949
- 1949 Dona Angela; Pedro Calderón de la Barca DAMA ŠKRAT, r. Viktor Molka, SNG Drama Ljubljana
- 1949 Matilda; Ivan Cankar ZA NARODOV BLAGOR, r. Slavko Jan, SNG Drama Ljubljana
- 1949 Četrta knežna; Aleksander Sergejevič Gribojedov GORJE PAMETNEMU, r. Branko Gavella, SNG Drama Ljubljana
- 1949 Tanja; Mira Mihelič OGENJ IN PEPEL, r. Jože Tiran, SNG Drama Ljubljana
- 1948 Veročka; Ivan Sergejevič Turgenev MESEC DNI NA KMETIH, r. Branko Gavella, SNG Drama Ljubljana
- 1948 Marija; Richard Brinsley Sheridan ŠOLA ZA OBREKOVANJE, r. Fran Žižek, SNG Drama Ljubljana
- 1948 Ofelija; William Shakespeare HAMLET, r. Branko Gavella, SNG Drama Ljubljana
- 1948 Prva muca; Samuil Jakovljevič Maršak MUCIN DOM, r. Emil Smasek, SNG Drama Ljubljana
- 1947 ; Miguel Cervantes de Saavedra BUDNI STRAŽNIK, r. Fran Žižek, SNG Drama Ljubljana
- 1947 ; Miguel Cervantes de Saavedra ČUDEŽNO GLEDALIŠČE, r. Fran Žižek, SNG Drama Ljubljana
- 1947 ; Miguel Cervantes de Saavedra DVA JEZIČNEŽA, r. Fran Žižek, SNG Drama Ljubljana
- 1947 ; Miguel Cervantes de Saavedra SALAMANŠKA JAMA, r. Fran Žižek, SNG Drama Ljubljana
- 1947 Glaša; Aleksandr Nikolaevič Afinogenov V TAJGI, r. Slavko Jan, SNG Drama Ljubljana
- 1946 Vera; J. Laptev, M. Vodopjanov DRUŽINSKA SREČA, r. Slavko Jan, SNG Drama Ljubljana
- 1946 Sestra Angelika Glembay; Miroslav Krleža GOSPODA GLEMBAJEVI, r. Bojan Stupica, SNG Drama Ljubljana
- 1946 Madame Oblomok; Boris Leont´evič Gorbatov MLADOST OČETOV, r. Bojan Stupica, SNG Drama Ljubljana
- 1946 Olga; Konstantin Mihajlovič Simonov IN TAKO TUDI BO, r. Osip Šest, SNG Drama Ljubljana
- 1946 Mamilij; William Shakespeare ZIMSKA PRAVLJICA, r. Slavko Jan, SNG Drama Ljubljana
- 1946 Sestrica; Pavel Golia TRIGLAVSKA BAJKA, r. Jože Gale, Kristina Brenk, SNG Drama Ljubljana
- 1945 Kolonelovka; Mira Mihelič SVET BREZ SOVRAŠTVA, r. Slavko Jan, SNG Drama Ljubljana
- 1945 Zofija; Branislav Nušić POKOJNIK, r. Vladimir Skrbinšek, SNG Drama Ljubljana
- 1945 Čumačenkova Oksana; Aleksandr Evdokimovič Kornejčuk MISIJA MR. PERKINSA V DEŽELO BOLJŠEVIKOV, r. Vladimir Skrbinšek, SNG Drama Ljubljana
- 1945 Šternfeldovka; Anton Tomaž Linhart SHUPANOVA MIZKA, r. France Presetnik, Slovensko narodno gledališče na osvobojenem ozemlju
- 1944 Angelika; Jean-Baptiste Poquelin Molière NAMIŠLJENI BOLNIK, r. Jože Tiran, Slovensko narodno gledališče na osvobojenem ozemlju
Vloge na filmu in televiziji
- 2013 Panika, r. Barbara Zemljič, A Atalanta d. o. o.
- 2013 Vztrajanje, r. Miha Knific, Nukleus film d.o.o.
- 2012 Deklica in drevo, r. Vlado Škafar, Gustav Film - Ljubljana
- 2009 9:06, r. Igor Šterk, A.A.C. Productions, Gustav Film - Ljubljana, RTV Slovenija, ZDF/ARTE
- 2008 Vsakdan ni vsak dan, r. Martin Turk, TV Slovenija, Bela film - Ljubljana
- 2007 Instalacija ljubezni, r. Maja Weiss, Bela film - Ljubljana, TV Slovenija, Iluzija, Ljubljana, Taris Filmproduktion, Solingen
- 2006 Moj sin, seksualni manijak, r. Goran Vojnović, Arsmedia - Ljubljana
- 2005 Ko naju več ne bo, r. Florijan Skubic, TV Slovenija
- 2005 Ljubljana je ljubljena, r. Matjaž Klopčič, Arsmedia - Ljubljana
- 1990 Mati; Decembrski dež, r. Božo Šprajc, Viba film Ljubljana in TV Ljubljana
- 1988 Bronasti vijak
- 1989 Otroštva tat; Coprnica Zofka, r. Matija Milčinski, Viba film Ljubljana in Lutkovno gledališče Ljubljana
- 1987 Živela svoboda, r. Rajko Ranfl, Viba film Ljubljana
- 1984 Manka; Veselo gostivanje, r. France Štiglic, Viba film Ljubljana
- 1982 Ana; Pustota, r. Jože Gale, Viba film Ljubljana
- 1982 Gospa; Deseti brat, r. Vojko Duletić, Viba film Ljubljana
- 1980 Nasvidenje v naslednji vojni, r. Živojin Pavlović, Viba film in Vesna film Ljubljana
- 1975 Starka; Čudoviti prah, r. Milan Ljubić, Viba film Ljubljana
- 1973 Roza; Let mrtve ptice, r. Živojin Pavlović, Viba film Ljubljana
- 1973 Maruša; Cvetje v jeseni, r. Matjaž Klopčič, Vesna film Ljubljana in RTV Ljubljana
Nagrade
- 2024 Nagrada Ita Rina za življenjsko delo
- 2015 Nagrada bert za življenjsko delo na področju filmske igre
- 1995 Borštnikov prstan
- 1977 Borštnikova nagrada za igro za vlogo Scriccie (Pirandello Velikani z gore, SNG Drama Ljubljana)
Viri in literatura
- Osebnosti: veliki slovenski biografski leksikon. Ljubljana: Mladinska knjiga, 2008.
- Filmografija slovenskih celovečernih filmov 1931-1993, Izdajatelj: Slovenski gledališki in filmski muzej Ljubljana, urednica Silva Furlan; Ljubljana 1994
- Spletna stran www.film-center.si
- Slovenska kinoteka
Zunanje povezave
- Igralka, kakršnih "ne delajo več" - www.rtvslo.si, 21.04.2007
- Mežanka, gospa Ivanka - www.gledaliskimuzej.si
- Ivanka Mežan, Nočni obisk - www.rtvslo.si, 17.09.2012
- Ivanka Mežan: S Štefko sva resnično povezani - www.siol.net, 25.09.2012
- Ivanka Mežan, Nedeljski gost Vala 202 - www.rtvslo.si, 9.11.2014
- Ivanka Mežan, oddaja Ime tedna - www.rtvslo.si, 27.04.2015
- E-Razstava Prejemnice in prejemniki Borštnikovega prstana (1970–2014) - www.sigledal.org
- Portret Ivanke Mežan, gledališke in filmske igralke: Med smehom in solzicami - www.dnevnik.si, 8.05.2019